Het Vrijheidsbeeld onder water tot aan de schouders: onjuist, zeggen de wetenschappers. Zelfs als al het ijs smelt, zal het “maar” tot aan de heupen onderlopen. Is dat een geruststelling, zeg 😉

Voor Vox⁽¹⁾ begon het allemaal met het doemrapport Existential climate-related security risk van de Australische denktank Breakthrough,, dat viraal ging na citeren op 3 juni in Vice. Het rapport schetst een somber scenario voor de mensheid: over en out tegen 2050. Niet onvermijdelijk, en alleen in het worst case scenario, maar toch niet onwaarschijnlijk tenzij…

In een notendop zeggen de auteurs

• wil je klimaatgebonden (inter)nationale veiligheidsrisico’s inschatten, dan stap je beter af van de beperkingen van klimaatprognoses: de meeste klimaatrapporten zijn hopeloos conservatief en nodeloos voorzichtig
  
• klimaatverandering is (op korte tot middellange termijn) een existentiële bedreiging voor de menselijke beschaving: we moeten meer gaan focussen op extreme risico’s i.p.v. enkel de probabiliteit  
• scenario-analyse is daartoe wellicht de meest geschikte methode: een hoogrisicoscenario voor 2050 wijst dan op een fatale negatieve impact op de mensheid, die mogelijk eeuwenlang aanhoudt
• om dat risico te vermijden of te verminderen, moeten we zeer snel overstappen op een emissievrij industrieel systeem, met een wereldwijde mobilisatie van mensen en middelen, als in een oorlogssituatie. 

Klimaatwetenschappers: help, dit is niet “volgens ons boekje”

Meerdere klimaatwetenschappers schoten in een kramp bij dit rapport. Er werden punten van detailkritiek gespuid, maar in hoofdzaak kwam de “wetenschappelijke” kritiek erop neer dat de conclusies van het rapport wetenschappelijk ongefundeerd waren, “want niet peer reviewed”. Maar daar ligt een eerste probleem:

• peer review leidt tot  jarenlange vertragingen (van concept tot peer review tot publicatie)
• peer review is de hoeksteen van “wetenschappelijke consensus”, een procedure die ons -met het IPCC – enkele decennia vertraging in het klimaatbeleid heeft gekost (daarover is nu in klimaatkringen vrijwel consensus)

Een tweede overweging is dat een verstoring van maatschappij en/of beschaving geen klimaatwetenschappelijk, maar een socio-politiek thema is. En met alle respect, klimaatwetenschappers zijn op dat vlak amateurs. Net als de oorlog te belangrijk was om aan generaals over te laten, helpt het om de gevolgen van klimaatverstoring vanuit andere invalshoeken te bekijken. Het Australisch rapport is er één van: het vertrekt uitdrukkelijk van een “national security” perspectief, niet van een “probabiliteit”. Een ander – intussen schoolvoorbeeld – is Syrië: met een klimaatfactor (droogte) als aanzet, uitgegroeid tot een geopolitieke kwestie van eerste orde. Over de potentieel destructieve kracht van massamigratie bijvoorbeeld is nog niet zoveel bekend.

Vox versus Vice

De felle reactie van de klimatologen en hun grondige afkeer van alles wat naar “alarm” ruikt, vond gretig gehoor: Vice kreeg massaal reacties van wanhopige en gedeprimeerde lezers (5/6/2019). Zozeer dat zelfs Vice ging inbinden (11/6), en zich bijna verontschuldigde voor de ophef. Het helpt als je je dan wat vrolijk kan maken over gekke einde-der-tijden-goeroes, en een paleontoloog van de kast haalt die uitlegt hoe de mensheid zich herstelde na eerdere crises. Inderdaad een hele troost, stel je voor: na 2050 overleeft, ergens in het laatste woud van Brazilië, een groepje mensen, en over 100.000 jaar lopen opnieuw een miljoen mensen op de planeet. Hoera, alles is relatief!
Een ander punt van voortdurende spraakverwarring, gretig opgerakeld door wetenschappers, is het onderscheid (“distinguo“) tussen “verdwijnt de mensheid?” of “sterft het gros van de mensheid?”: echt heel belangrijk 😉 voor de 6,99 miljard gedoemden! Zulke wetenschappers leven in een theoretische bubbel, en hebben geen besef van de gewelddadige terreur die een desintegrerende samenleving opvreet. En die desintegratie kan al gebeuren bij 100 miljoen, of zelfs 10 miljoen klimaatvluchtelingen.

Schellnhuber: it’s the non-linearity, stupid!

Als je dan toch optimistisch maar tegelijk risicobewust wil zijn, is de benadering van Schellnhuber verfrissend. Hij wijst primair op het niet-lineaire karakter van de klimaatontwikkelingen: we weten gewoon niet hoe en in welke mate die vele feedback loops ons de das kunnen omdoen. Het fatale risico weglachen of wegredeneren is dom. Maar (optimist) Schellnhuber voegt er olijk aan toe dat ook de maatschappelijke ontwikkelingen (en dus de tussenkomst van de mens) best niet-lineair kunnen verlopen. Anders gezegd: zodra het klimaatbesef is doorgedrongen, kan er echt wel snel een doortastend klimaatbeleid gevoerd worden. En dat blijft voor hem reden tot optimisme.  Tegelijk pleit hij voor het loslaten van de efficiëntietoets in klimaatinvesteringen: durf te investeren in allerlei experimenten, ook al weet je dat de helft of meer mislukt. Doe alsof het leven van je kind ervan afhangt. Met “voorzichtige efficiëntie” komen we er niet, dat bevestigt alleen de status quo.

Bronnen

• Rapport: David Spratt & Ian Dunlop, Existential climate-related security risk van breakthroughonline.org.au (mei 2019)
• Vice: New Report Suggests ‘High Likelihood of Human Civilization Coming to an End’ Starting in 2050 (Vice 3/6/2019), de emotionele reacties ‘Climate Grief’ Is Real and I’ve Got It Bad (5/6) en uiteindelijk de geruststelling Some Compelling Reasons Not to Give Up on Solving Climate Change (11/6)
• Vox: Will climate change kill everyone — or just lots and lots of people? (Vox13/6/2019)
• Kritiek van wetenschappers op het rapport (climatefeedback.org)

Deze post is gebaseerd op het artikel in Vox, maar wel een beetje zwart-wit getekend, als een cartoon. Vox reageert hier vooral op Vice, en probeert wellicht Vice weg te zetten als “sensatiebelust”, terwijl zij (Vox) de stem van de voorzichtige redelijkheid vertolken. Vandaar dat de kritiek van klimaatwetenschappers zo prominent in beeld komt bij Vox. Zie ook wikipedia over het “brave” Vox en “provocerende” Vice.